Οι σιελογόνοι αδένες -όπως φανερώνει το όνομα τους- παράγουν σάλιο, το οποίο υγραίνει την τροφή προς διευκόλυνση της κατάποσης και περιέχει ένζυμα για τη διάσπασή της προς ευκολότερη αφομοίωση. Ορισμένες φορές, οι σιελογόνοι αδένες μπορεί να δυσλειτουργούν, να μολυνθούν ή να αποφραχθούν από λίθους που σχηματίζονται στους πόρους τους. Η δυσλειτουργία έχει ως απόρροια την παραγωγή μικρότερης ποσότητας σάλιου, γεγονός που προκαλεί και φθορά στα δόντια.
Υπάρχουν 3 μεγάλα ζεύγη σιελογόνων αδένων στο στόμα:
- Οι παρωτιδικοί (μεγαλύτερο ζεύγος σιελογόνων αδένων)
- Οι υπογλώσσιοι
- Οι υπογνάθιοι
Εκτός από αυτούς τους μεγάλους αδένες, εκατοντάδες μικροσκοπικοί αδένες κατανέμονται σε όλο το στόμα παράγοντας σάλιο.
Διαταραχές που επηρεάζουν τους σιελογόνους αδένες
- Δυσλειτουργία σιελογόνων αδένων. Είναι συχνότερη στους ενήλικες και συνήθως συνεπάγεται μικρή παραγωγή σάλιου με αποτέλεσμα το στόμα να είναι ξηρό. Ορισμένες καταστάσεις μπορούν να μειώσουν την παραγωγή σάλιου: αυτοάνοσα νοσήματα (σύνδρομο Sjögren, ρευματοειδής αρθρίτιδα κα), λοιμώξεις (AIDS), φάρμακα, χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία κεφαλής και τραχήλου
- Λίθοι σιελογόνων αδένων. Σχηματίζονται από άλατα που περιέχονται στο σάλιο ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι είναι αφυδατωμένοι ή παίρνουν φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή σάλιου. Οι λίθοι φράσσουν τον πόρο που μεταφέρει το σάλιο, προκαλώντας πόνο και διόγκωση του αδένα που επιδεινώνονται μετά το φαγητό
- Λοίμωξη σιελογόνων αδένων. Ονομάζεται και σιελαδενίτιδα. Οι περισσότερες λοιμώξεις των σιελογόνων αδένων εμφανίζονται σε άτομα που έχουν λίθους ή χαμηλή παραγωγή σάλιου. Τα άτομα με βακτηριακή λοίμωξη έχουν πυρετό, πόνο και οίδημα στο πλάι του προσώπου. Η παρωτίτιδα είναι μία ιογενής λοίμωξη που επηρεάζει συνήθως τον παρωτιδικό αδένα μαζί με άλλα σημεία του σώματος
- Οίδημα σιελογόνων αδένων. Πέρα από τις λοιμώξεις και τα διάφορα νοσήματα, διόγκωση των σιελογόνων αδένων μπορεί επίσης να προκληθεί από καλοήθεις ή κακοήθεις όγκους στους σιελογόνους αδένες
Ποια είναι τα πιο κοινά συμπτώματα που σχετίζονται με προβλήματα των σιελογόνων αδένων;
- Διόγκωση του αδένα
- Εντοπισμένος πόνος ή/και οίδημα που σχετίζεται με το φαγητό
- Άσχημη γεύση στο στόμα
- Ξηροστομία
Πιο σπάνια συμπτώματα που εγείρουν υποψία για πιθανή κακοήθεια είναι η αδυναμία ανοίγματος του στόματος, αδυναμία στους μυς του προσώπου, το μούδιασμα ή η μειωμένη κινητικότητα της γλώσσας. Επίσης, προβλήματα στους σιελογόνους αδένες μπορεί να αποτελούν μέρος μιας γενικότερης διαταραχής με επιπρόσθετα μη ειδικά συμπτώματα όπως πυρετό και πόνο στις αρθρώσεις.
Πώς γίνεται η διάγνωση των διαταραχών των σιελογόνων αδένων;
Μπορεί να χρειαστεί βιοψία, ενδοσκόπηση ή κάποια άλλη απεικονιστική μέθοδος, ενώ αν υπάρχει μόλυνση μπορεί να γίνει καλλιέργεια του υλικού του πόρου των σιελογόνων αδένων. Η διόγκωση λόγω απόφραξης από λίθο διαγιγνώσκεται λόγω της σχέσης του πόνου με το φαγητό.
Πώς αντιμετωπίζεται μία διαταραχή των σιελογόνων αδένων;
Η θεραπεία ποικίλλει ανάλογα με την αιτία της διαταραχής. Γενικά, όλες οι διαταραχές των σιελογόνων αδένων ωφελούνται από την καλή στοματική υγιεινή με τη χρήση στοματικού διαλύματος και τη σωστή ενυδάτωση. Όταν υπάρχει απόφραξη από λίθο, συνήθως βοηθούν τα αναλγητικά, τα άφθονα υγρά, ο χυμός λεμονιού ή/και η αφαίρεσή του. Τα αντιβιοτικά ίσως είναι απαραίτητα για βακτηριακές λοιμώξεις, ενώ η θεραπεία τόσο καλοήθων όσο και κακοήθων όγκων σιελογόνων αδένων γίνεται με χειρουργική εξαίρεση. Είναι εξαιρετικά σημαντικό η χειρουργική επέμβαση των σιελογόνων αδένων να πραγματοποιείται από έμπειρο ΩΡΛ ικανό να εντοπίζει τα νεύρα.